II. Mustafa, Osmanlı İmparatorluğu’nun yirmi ikinci padişahı olarak 1695-1703 yılları arasında hüküm sürmüştür. Tahta geçtiği dönemde Osmanlı İmparatorluğu, iç ve dış sorunlarla mücadele etmekteydi. II. Mustafa’nın saltanatı, savaşlar ve reform girişimleriyle dikkat çeker.
Erken Yaşamı ve Tahta Çıkışı
II. Mustafa, 6 Şubat 1664 tarihinde Edirne’de doğdu. Babası Sultan IV. Mehmed, annesi ise Emetullah Rabia Gülnuş Sultan’dır. Gençliği boyunca sarayda iyi bir eğitim aldı ve dönemin önemli hocalarından dersler aldı. Osmanlı hanedanının geleneklerine uygun olarak din, tarih, edebiyat ve savaş sanatları konularında yetiştirildi.
II. Mustafa, amcası II. Ahmed’in ölümünün ardından 6 Şubat 1695 tarihinde Osmanlı tahtına çıktı. Tahta çıktığında, Osmanlı İmparatorluğu Avusturya, Lehistan ve Venedik ile savaş halinde bulunuyordu. Bu dönemde, Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri ve mali durumu oldukça zayıflamıştı.
Saltanatı ve Askeri Faaliyetleri
II. Mustafa’nın saltanatı, büyük ölçüde savaşlarla geçti. Avusturya ile süren savaşlar, onun döneminde de devam etti. Ama II. Mustafa, Osmanlı ordusunun başında sefere çıkma geleneğini canlandırmak istedi. 1695 yılında bizzat sefere çıkarak Macaristan’da Avusturya kuvvetlerine karşı savaşlara katıldı. Bu seferlerde belirli başarılar elde edilse de, kalıcı zaferler sağlanamadı.
1697 yılında yapılan Zenta Savaşı, II. Mustafa’nın saltanatındaki en büyük askeri yenilgilerden biri oldu. Avusturya ordusu, Osmanlı ordusunu büyük bir bozguna uğrattı ve bu yenilgi, Osmanlı İmparatorluğu için büyük bir prestij kaybına neden oldu. Zenta Savaşı’nın ardından Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya karşısında büyük toprak kayıplarına uğradı.
Karlofça Antlaşması
II. Mustafa’nın saltanatı sırasında imzalanan en önemli antlaşmalardan biri, 26 Ocak 1699 tarihinde imzalanan Karlofça Antlaşması’dır. Ayrıca bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki toprak kayıplarını resmileştiren ve büyük ölçüde gerilemeye başladığını gösteren bir antlaşmadır. Karlofça Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu, Macaristan ve Transilvanya’yı Avusturya’ya, Podolya ve Ukrayna’yı Lehistan’a ve Dalmaçya kıyılarını Venedik’e bırakmak zorunda kaldı. Bu antlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki etkisinin büyük ölçüde azalmasına neden oldu.
İdari ve Mali Reformlar
II. Mustafa, saltanatı boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nda çeşitli idari ve mali reformlar gerçekleştirmeye çalıştı. Devletin mali durumunu düzeltmek amacıyla vergilerin düzenlenmesi ve rüşvetle mücadele edilmesi için çeşitli tedbirler aldı. Ancak, bu reform girişimleri yeterli olmadı ve Osmanlı İmparatorluğu’nun mali durumu düzeltilmedi.
İç Karışıklıklar ve İsyanlar
II. Mustafa’nın saltanatı boyunca, Osmanlı İmparatorluğu’nda çeşitli iç karışıklıklar ve isyanlar yaşanmıştır. Özellikle Yeniçeri Ocağı’ndaki disiplinsizlik ve merkezî otoritenin zayıflaması, devletin iç işlerinde büyük sorunlara yol açtı. II. Mustafa, bu sorunlarla başa çıkmak için çeşitli tedbirler aldı, ancak bu tedbirler yetersiz kaldı ve isyanlar devam etti.
Tahttan İndirilmesi ve Ölümü
II. Mustafa, 22 Ağustos 1703 tarihinde Edirne Vakası olarak bilinen isyan sonucunda tahttan indirilmiştir. İsyancıların baskısıyla, kardeşi III. Ahmed tahta çıkarılmıştır. Tahttan indirildikten sonra II. Mustafa, İstanbul’da göz hapsinde tutuldu. 29 Aralık 1703 tarihinde İstanbul’da vefat etti ve cenazesi, İstanbul’da babası IV. Mehmed’in türbesine defnedilmiştir.
Mirası
II. Mustafa, Osmanlı İmparatorluğu’nun zorlu bir döneminde tahta çıkmış ve saltanatı boyunca imparatorluğun iç ve dış sorunlarıyla mücadele etmiştir. Onun dönemi, Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri ve siyasi gücünün gerilemeye başladığı bir dönem olarak kabul edilmektedir. II. Mustafa’nın saltanatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun büyük toprak kayıplarına uğradığı ve iç karışıklıkların arttığı bir döneme denk gelmiştir.
Ama, II. Mustafa’nın saltanatı sırasında alınan tedbirler ve reformlar, Osmanlı İmparatorluğu’nun iç sorunlarını çözmede yetersiz kalmış, imparatorluk içindeki disiplinsizlik ve karışıklıklar devam etmiştir. Dahası II. Mustafa’nın dönemi, Osmanlı İmparatorluğu’nun karşılaştığı zorluklar ve bu zorluklarla başa çıkma çabaları açısından önemli bir ders niteliğindedir.
