İki boyutlu bir düzlemde noktaların birbirlerine göre konumlarının belirlenebilmesi için birbirine dik iki adet doğrudan yararlanılır. Bu doğruların oluşturduğu sisteme dik koordinat sistemi denir.

Matematikte kullanılan dik koordinat sistemi şu şekildedir:

Harita mühendisliğinde ise bu dik koordinat sistemine göre biraz daha farklılık gösteren jeodezik koordinat sistemi kullanılır. Bu koordinat sisteminin dik koordinat sistemine göre farkı, X ekseni kuzey-güney doğrultusunu gösterirken Y ekseni doğu-batı doğrultusunu gösterir.

Jeodezik koordinat sistemi şu şekildedir:

Harita mühendisliğinde, +X ekseni paralel bir doğrultudan başlayarak saat ibresinin hareketi yönünde büyüyen açıya açıklık açısı denir. Eğer düzlem dik koordinat sisteminde +X ekseni kuzeye yönelik ise herhangi bir doğrultunun +X ekseni ile oluşturduğu açıya o doğrultunun semt açısı (semti) denir.

Bu iki kavramda dikkat edilmesi gereken en önemli konu, her semt açısı aslında açıklık açısı olmasına rağmen her açıklık açısı semt açısı değildir.

Bir AB doğrusu için, A noktasından geçen +X eksenine paralel bir doğrultudan başlayan (kuzey yönünden) ve saat ibresinin hareketi yönündeki açıya AB açıklık açısı denir ve (AB) sembolü ile gösterilir.

Aynı şekilde B noktasındaki BA semt açısı ise (BA) sembolü ile gösterilir.

Bu iki açı arasında: (BA)= (AB) ± 200g   (200g: 200 grad) bağıntısı vardır.

Açı cinsi olarak haritacılar grad tercih etmektedir. Eğer radyan veya derece cinsleri kullanılmak istenirse ± 2pi veya ±180 derece eklenir.

Bir harita mühendisinin en temel görevlerinden birisi olan harita üretimi için gerekli olan, tüm detayların ve haritada gösterilen tüm referans noktalarının koordinatlarının kabul edilmiş bir koordinat sisteminde tanımlanmasıdır.

Haritaya konu olan noktaların konumlarının belirlenmesinde kabul edilmiş bir referans koordinat sisteminin tanımlanması, bu sistemde konumları bilinen referans noktalara göre açılarının ve mesafelerinin ölçülmesi gereklidir.

Arazi veya harita üzerinde yeni noktaların konumlarının açı ve uzunluk ölçmeleri sonucuyla belirlenmesi işleminde kullanılan en sık ve en temel yöntem temel ödevlerdir.

4 adet temel ödev vardır. Bunlar:

Birinci Temel Ödev

• Bilinenler: Bir noktanın koordinatı, bu noktanın diğer noktaya olan açıklık açısı ve mesafesi
• Hesaplanması Gerekenler: Diğer noktanın koordinatları

İkinci Temel Ödev

• Bilinenler: İki adet noktanın koordinatı
• Hesaplanması Gerekenler: Bu iki noktadan geçen doğrunun açıklık açısı ve bu iki nokta arasındaki mesafe

Üçüncü Temel Ödev

• Bilinenler: Bir doğrultunun açıklık açısı ve aynı doğrultunun bitiminden itibaren başlayan diğer bir doğrultunun kırılma açısı
• Hesaplanması Gerekenler: Diğer doğrultunun açıklık açısı

Dördüncü Temel Ödev

• Bilinenler: İki noktanın Koordinatı
• Hesaplanması Gerekenler: Bu noktaların oluşturduğu doğrular arasındaki kırılma açıları

Kaynakça: GTÜ Temel Ölçme Bilgisi Dersi – Ders Notları